sábado, 29 de octubre de 2011

X MEMORIAL FILGUEIRA VALVERDE (II)







26/10/2011 - 20:00 h.: A P U N T A M E N T O S

CONFERENCIANTE: Xosé Fuentes Alende - Secretario Técnico do Museo de Pontevedra.

CONFERENCIA: Casto Sampedro Folgar e a Antropoloxía Cultural de Galicia.

O Director do Museo, Xosé Carlos Valle Pérez, presenta ao conferenciante como un home da casa, formado no Museo como froito da creación dos alumnos colaboradores a partires dos anos corenta do pasado século. Somos compañeiros de traballo e antes de bacharelato. (Ambos discípulos de Filgueira Valverde). Xosé é un especialista en estudos antropolóxicos e folclóricos.

Xosé Alende comenza a súa disertación dando as gracias a Valle polas súas palabras de inicio, froito da nosa amizade.
Manifesta tamén a súa gratitude á Cátedra Filgueira e a quenes a sosteñen, Universidade de Vigo, Nova Galicia Banco e Museo-Deputación de Pontevedra, a quenes felicita por terlle adicado este Memorial á figura de D. Casto Sampedro Folgar.

Nos libros de Antropoloxía Cultural de Galicia apenas aparece a figura de Casto Sampedro y Folgar. Cando pensamos que é un personaxe fundamental nesa disciplina na nosa terra.
Ten traballado moito o tema dos gremios:

- Regulamentos dos Gremios.

- Gremio dos Mareantes de Pontevedra, do que é un dos máis grandes especialistas.

Que se facía en Galicia en Antropoloxía Cultural en tempos de Casto Sampedro?

Definindo o folclore como ciencia do pobo, podemos indicar os seguintes precedentes:

- S. XVIII:

. Frei Sarmiento
. Frei Feijoo
. Frei Sobreira

- 1878: Fúndase en Londres a Sociedade do Folclore.

No século do Rexurdimento en Galicia, contamos con Murguía, Saco e Arce, entre outros. Aparecen artigos relacionados, coleccións de refráns, ditos, costumes en publicacións senlleiras como: A MONTEIRA, EL HERALDO GALLEGO.

Neste século XIX, créase na Coruña, a Sociedad del Folclore Gallego co apoio da condesa, dona Emilia Pardo Bazán e que tiña como obxectivos:

- Recoller costumes, ditos,... en perigo de desaparecer
- Elaborar cuestionarios para as recolleitas como os de 1885

Pero, os resultados desta sociedade parecen máis ben pobres.

Por estas datas, Pérez Ballesteros recolle unha colección de refráns. En 1895, José Rodríguez López realiza un traballo sobre Supersticiones de Galicia.

En 1902, o Ateneo de Madrid realiza un cuestionario co fin de rexistrar aspectos relacionados con:

- Nacemento
- Casamento
- Morte

En 1904, Rovira publica EL CAMPESINO GALLEGO.

En 1905 dase o primeiro paso na Habana para crear a Real Academia Galega, que empeza a funcionar en Galicia no ano seguinte, 1906, ano que coincide co do nacemento de Xosé Fernando Filgueira Valverde. A RAG terá como obxectivos a creación dun Diccionario e unha Gramática Galega. Desde o ano da súa creación, publícase o boletín da institución. Desde 1910, mantense unha sección de folclore para a recolleita e publicación de romances, cantares, parrafeos, adiviñas,...

En 1920 aparece o Boletín Mensual da Cultura Galega, a coñecida e prestixiosa revista "Nós", voceiro da importante xeración homónima. No seu primeiro número figura o Arquivo filolóxico e etnográfico de Galicia.

O 12 de outubro de 1923, celébrase unha xuntanza no Castro de Ortoño, que se considera o acto fundacional do imprescincible Seminario de Estudos Galegos, que contaría cunha sección de Etnografía e Folclore, dirixida por Vicente Risco. En 1927 salen do prelo os ARQUIVOS, senlleira publicación do SEG.

En canto a Antropoloxía Cultural, que se facía en Pontevedra?

Na Arqueológica estábase a recoller todo o que estivera a piques de desaparecer, diversos materiais, obxectos; non tan só do patrimonio material, senón tamén do patrimonio inmaterial, oral. De aí xurdiron moitos materiais etnográficos, moitas recolleitas de carácter oral, que formarían parte da colección de Música Popular de Sampedro. Os seus fondos pasarían ao Museo de Pontevedra.
Os materiais de Casal darían lugar a uns Cantares Gallegos.
A Sociedade adiántase dez anos na confección de modelos de cuestionarios para a recolleita de vocabulario. Encárgaselle a Casal e a López de la Ballina a recolleita e a confección dun vocabulario sobre a verba dos canteiros, a xerga dos canteiros; que non da os froitos esperados.
Xa na data de 1905, deséñase un cuestionario para a recolleita de vocabulario.
Á fin sería o propio Sampedro quen se pon na tarefa da recolleita do "latín dos canteiros" e publicaría sobre o tema, moitos anos despois, García Alén no Boletín do Museo de Pontevedra.
En 1919, tamén traballa sobre a lingua dos canteiros, Julio Ballesteros Curiel.

José Casal recolle datos das aldeas de Pontevedra, e confecciónase unha Guía da parroquia de Salcedo. Trátase da primeira guía sobre unha parroquia, nela recóllense, entre outros aspectos, os seguintes:

- Muíño da Tablada
- Diversións
- O bautizo prenatal

Sampedro realizaría un estudio sobre a súa terra natal, Redondela, no que entre variadas cuestións, trata sobre:

- Topónimos acabados en -onde
- O Corpus
- Cruceiros

Pero, Casto Sampedro, tan importante como recopilador de cantigas populares galegas, destaca como antropólogo do mar:

- Costumes dos homes do mar
- Mareantes de Pontevedra
- Arquivo de Mareantes

En 1946, aparece unha publicación sobre estes temas, cun amplo estudo preliminar por parte de D. Xosé Filgueira.

Sampedro adopta o método que Sarmiento emprega no seu COLOQUIO DE GALEGOS RÚSTICOS. Sarmiento recolle coplas, logo fai un glosario de palabras que vai comentando.
D. Casto fai o mesmo sobre as ordenanzas de 1577 do gremio de Mareantes, que tiña sobre trinta páxinas, aproximadamente, e os comentarios sobre as palabras que elabora Sampedro ocupan máis de oitocentas páxinas.

Plantéxase un proxecto de estudio das Rías Baixas, Sampedro encrgaríase da de Pontevedra, Sequeiro Matos da de Vigo, a ría de Arousa corresponderíalle a Antonio Santos Hermo, avogado da Pobra do Caramiñal.

Entre a documentación que emprega e temas que trata Sampedro podemos subliñar:

- Foros e privilexios reais e arzobispais
- Pleitos
- Rede de corresponsais que lle facilitan información
- Diccionarios específicos e documentación varia

Fai acopio de material dabondo para os seus comentarios sobre as ordenanzas, que se desenvolvían en 15 artigos. Nos que se trataba sobre:

- Oficio de marear para pescadores (oficio de marear = oficio de pescar).
- Leises e pragmáticas en vigor.
- Estudo etnográfico:
. Material: embarcacións, redes, apeiros,...
. Inmaterial: costumes, xantares, reparto do pescado.

- Deberes relixiosos (prohibición de marear nos domingos e días santos, levantada a prohibición por circunstancias especiais: marear en días festivos para axudar aos menos favorecidos).
- Privilexio dos Mareantes na procesión do Corpus (dende 1568).
- Confrarías do Corpo Santo (especialmente a de San Miguel).
- Describe as artes de pesca.
- As comidas.
- As prácticas relixiosas.
- Os cercos, que para el tiñan unha gran importancia na economía de Pontevedra.
- As técnicas e trebellos da pesca (moitas veces fonte de conflictos). As xábegas, introducidas polos cataláns e das que fala o irmán de frei Sarmiento, Francisco Xabier.
- Menciónase aos arroaces como perxudiciais para a pesca da xardiña.
- Refírese á figura dos Vicarios ou Vigarios (en 1927, Filgueira Valverde publicaría na editorial Lar o seu relato titulado: O VIGAIRO).

O tomo IV dos documentos para a Historia de Pontevedra, que sería o segundo dedicado á Confraría do Corpo Santo e Gremio de Mareantes, este tomo permanece inédito, aínda que fose presentado á Deputación para a súa publicación en 1929 ou 1930. Este sería o seu índice:

- Exposición de motivos
- Textos das ordenanzas posteriores a 1577
- Documentos soltos sobre pesca
- Privilexio dos Mareantes

Anexos

Pretendíase recopilar documentos sobre o folclore dos pescadores nas tres Rías.

Remata, Fuentes Alende, indicando que sería preciso facer xustiza e poñer a Casto Sampedro no lugar que lle corresponde na Antropoloxía Cultural de Galicia.

lunes, 24 de octubre de 2011

X MEMORIAL FILGUEIRA VALVERDE






Do 24 ao 27 de outubro vaise desenvolver o Memorial Filgueira Valverde, do presente ano 2011 no que se celebra a décima edición. Nesta oportunidade dedicado ao eminente erudito redondelán, Casto Sampedro y Folgar (1848-Pontevedra, 1937), quen fora a alma pater da Sociedad Arqueológica pontevedresa (1894-1937), que sería o xérmolo do Museo de Pontevedra. D. Casto foi un dos mestres gratuitos de Xosé Fernando Filgueira Valverde, quen desde moi noviño foi un estreito colaborador do grande intelectual e sabio que foi D. Casto, quen sería o primeiro Director do Museo de Pontevedra, Filgueira sería o primeiro Secretario Técnico e o terceiro Director do Museo, despois do breve paso de Álvarez Limeses pola dirección da importante institución museística pontevedresa.

24/10/2011, 20:00 h. APUNTAMENTOS DA CONFERENCIA DO DR. XOSÉ CARLOS VALLE PÉREZ

TÍTULO DA CONFERENCIA: Casto Sampedro, a Sociedad Arqueológica e a memoria de Pontevedra.

A deputada provincial, representante da Deputación Provincial de Pontevedra, Ana Isabel Vázquez preside a mesa que inaugura este X Memorial, acompañada pola Vicerreitora do Campus de Pontevedra, da Universidade de Vigo, Antonia Blanco Pesqueira e polo representante de NovaCaixaGalicia, José Zarte, como polo Director do Museo de Pontevedra e primeiro conferenciante, o xa mencionado, Xosé Carlos Valle Pérez.

A Sra. deputada cédelle a palabra á Vicerreitora que salienta que este memorial se celebra cada outono, constituindo un feito cultural de suma importancia para Pontevedra dende hai dez anos e que é posible grazas ao labor da Cátedra Filgueira, mantida pola Universidade de Vigo coa colaboración do Museo de Pontevedra, da Deputación Provincial e de NovaCaixaGalicia. Indica a pertinencia de ter presente hoxe a relevante figura do erudito, Casto Sampedro y Folgar e poder contar con Xosé Carlos Valle Pérez como conferenciante, que posúe información de primera man sobre o homenaxeado e quen mellor que el para disertar sobre este tema, de vital importancia para a cidade e provincia de Pontevedra.

A presidenta da mesa cédelle a palabra ao representante da entidade financieira, quen considera moi apropiado que sexa Xosé Carlos Valle Pérez quen abra este ciclo de conferencias, por ser en grande parte herdeiro de D. Casto Sampedro e de Filgueira Valverde, Valle xa leva dende 1986 á fronte deste Museo, xa cumpriu as bodas de prata como máximo responsable da casa que axudaron a erguer e consolidar D. Casto e D. Xosé Fernando.

Finaliza o acto de presentación a Sra. deputada provincial, que ensalza a figura de Casto Sampedro pola súa valía cultural e académica. Pero aínda é un personaxe pouco coñecido e a súa obra non está o suficientemente espallada entre o gran público. Foi un personaxe ao que lle debemos a preservación do patrimonio histórico-artístico da provincia e quen mellor que Valle Pérez para ilustrarnos no tema. Déixoos nas mellores mans, engadiría para rematar.

Valle Pérez comenza a súa intervención con palabras de agradecemento para os representantes da Deputación, Universidade e entidade financieira por terse dedicado a súa persoa con palabras tan amables e inmerecidas.

Valle preséntanos, por medio da montaxe de diapositivas, tres fotos, unha, das ruinas de San Domingos de Pontevedra; outra, da fonte da Peregrina e, finalmente, outra, do gaiteiro, Carlos Núñez; e comenta, que por medio da súa exposición, imos comprobar que as tres teñen que ver con D. Casto Sampedro y Folgar.
Moitos pontevedreses non saben que na súa cidade hai uns xardíns que levan o nome do ilustre redondelán e moitos máis non saberán onde quedaba a súa casa, no seu despacho de avogado celebrábase unha recoñecida tertulia á que Filgueira Valverde asistía dende moi novo.
Desgraciadamente D. Casto Sampedro y Folgar é un descoñecido para o gran público e non recibe o recoñecemento do que é merecente xa que foi un grande intelectual e investigador. El puso os fundamentos e abreu camiños para que outros poideran seguir investigando e facendo diversos estudios de interese. Foi unha grande figura, un sabio, un home con moitos saberes. En abril de 2012, celebraremos o LXXV aniversario do seu pasamento, xa que faleceu en Pontevedra nese mes de 1937, naceu en Redondela en 1848.
Está demostrado que realizou estudios eclesiásticos nos seminarios de Tui, Ourense e Santiago, que abandoa para licenciarse en Dereito na universidade compostelá. Pasou a exercer a avogacía no seu pobo natal; pero, por desavenencias coas autoridades locais, veuse obrigado a trasladarse a cidade de Pontevedra onde abreu un despacho xurídico que tivo moita relevancia e prestixio. D. Casto foi moi ben acollido na capital e integrouse perfectamente na vida cultural e social da cidade, chegando a ser un dos seus principais protagonistas e sendo líder e mestre de moitas xeracións de pontevedreses. Formou parte do partido conservador e chegou ser Presidente interino da Deputación Provincial en 1930. Emparentou cos Mon por vía matrimonial, unha influínte familia pontevedresa de orixe asturiano.
No verán de 1894 vai tomamndo forma o que sería a Sociedad Arqueológica de Pontevedra, entidade de vital importancia polo seu labor cultural e de defensa do patrimonio histórico-artístico e monumental de Pontevedra e a súa provincia. Naqueles intres, Pontevedra era unha cidade pequena de aproximadamente vinte mil habitantes. Cidade pequena, pero moi activa cultural e políticamente, non hai que esquecerse que naquela época pasaban as vacacións de verán de tres meses, personaxes tan influintes na vida nacional da talla de Montero Ríos, González Besada, o Marqués de Riestra. Foi a primeira cidade galega en empregar a enerxía eléctrica para iluminar espazos públicos, antes que a señorial cidade da Coruña e da industriosa de Vigo. Destacaba pola súa cultura e polas múltiples iniciativas que nela se producían, era unha cidade con moitas imprentas. Aquí veu a luz por vez primeira en 1895, a publicación FEMENINAS de Valle-Inclán, editouse tamén GALICIA MODERNA. Existían numerosas e ben dotadas bibliotecas privadas, como a de Jesús Muruáis, nela coñeceu Valle-Inclán o Modernismo. Gracias a elas, Pontevedra estaba perfectamente informada e chegaban todas as novedades do momento. Naquel entón o referente mundial da cultura era a cidade da luz, París.
O 16 de setembro de 1899 celebrase unha importante reunión, na que entre outros participan Roxelio Lois e tamén Casal, que formaban parte da Comisión Provincial de Monumentos, eles levantan a opinión xeral e impiden a demolición das ruinas do antigo convento dominico de San Domingos, salvando os importantes restos da orde dos predicadores, que chegou ser o primeiro monumento nacional declarado en Pontevedra. Anteriormente, o 24/09/1894 tíñase celebrado unha reunión para crear a Sociedad Arqueológica. Levantouse acta e redactouse o regulamento, seguramente no despacho da casa de D. Casto, que estaba situada moi preto da Peregrina, onde hoxe está a famosa bocatería, Tío Gilito, a carón do recén remozado Bar Savoy, alí vivía D. Casto naqueles tempos xa históricos.
As ruinas de San Domingos acabarían por converterse na sede da Sociedad Arqueológica, redactouse un regulamento da mesma e dende as súas orixes hai unha vinculación clara coa Deputación Provincial, agás do desencontro de 1910/1911, ao que máis tarde nos referiremos. Constitúese unha xunta e algúns dos obxectivos da Sociedade son promover os estudos arqueolóxicos e coleccionar e conservar restos de interese. Buscouse un lugar de reunións e para a garda e conservación de depósitos de pezas de pequeno tamaño. A Deputación cédelle uns baixos a tal fin. Ao tipo de socios refírese o articulado do regulamento, habería, principalmente:

- Socios de número
- Socios de Mérito
- Correspondentes

O prestixio de D. Casto no interior e exterior facilita e promove que grandes personaxes sexan socios corresponsais e de mérito. Vanse formando as coleccións, que logo pasarían ao Museo de Pontevedra. Esa será unha das razóns que a mellor epigrafía romana, os mellores modelos se atopen hoxe no Museo de Pontevedra.
Fanse interesantes intervencións, como por exemplo, en Santa María de Aciveiro. Organízanse exposicións e vese a necesidade de dispoñer de locais.
En 1896, nas festas da Peregrina, organízase unha nova exposición, cunha novidade, había que pagar un real para poder vela. Participouse, cedendo fondos, coas debidas condicións perfectamente estipuladas, en exposiciós como a Rexional de Santiago de Compostela de 1909. A Arqueológica prestaba pezas; pero, tamén ofrecía datos, recollidos en excursións e viaxes de estudos. Estes, perfectamente documentados cos debuxos de Enrique Campos e as fotos de Zagala. A Sociedad Arqueológica promovía a investigación. A recolleita de cantigas populares realizada por D. Casto, que foi premiada, sería sistematizada e publicada, no seu día, como CANCIONEIRO MUSICAL DE GALICIA, debido a xenerosidade e ao sumo aprecio por D. Casto de Filgueira Valverde.
En 1896, D. Casto deseñaría e encargaría estudos moi diversos e novidosos.
A Arqueológica ía moi por diante do seu tempo. Por subliñar en síntese, algunhas das súas iniciativas:

- Análise do particular verbo dos canteiros. Elaboraronse uns modelos de fichas para recoller e analizar o seu vocabulario propio.

- Recolleita e rexistro dunha riquísima colección de cantigas galegas. (Recibiu un premio en 1909). ( En 1942, sería publicado, grazas a Filgueira Valverde, o CANCIONEIRO, que sería reeditado pola Fundación Barrié de la Maza nos anos oitenta, e que axiña volverá a ser editado).

- Traballos de campo dos socios colaboradores.

- Excursións de investigación, como a do verán de 1897, realizada a Carboeiro, dentro dunha iniciativa para estudiar o románico pontevedrés. Participaron con D. Casto, Luis Sobrino (debuxante), Zagala (fotógrafo).

- Reconstrucción histórica e monumental de Pontevedra.

- En 1898, realizouse outra excursión a Redondela (terra de D. Casto) para estudiar as vías romanas, das que Sampedro era un experto.

D. Casto era tamén un grande coñecedor dos petróglifos, foi publicado polo Seminario de Estudos Galegos un escrito del sobre o tema: CORPUS PETROGLYPHORUM GALLAECIAE.

Pero, ao primeiro director do Museo de Pontevedra, non lle gustaba aparecer; investigou moito, pero co seu nome, publicou pouco. Moitos dos seus escritos figuran como da Arqueológica.
Fixo un traballo moi serio no Arquivo Municipal de Pontevedra, como tamén noutros arquivos.

Mercaban e recibían doazóns para formar as coleccións. Escribían e publicaban libros e investigacións. Hai varios tomos sobre a historia de Pontevedra.

- 1896: Tomo I, formado pola encadernación dos fascículos aparecidos no periódico LA OPINIÓN.

- 1900: Tomo II, Sarmiento sobre Pontevedra, epigrafía.

- 1904: Estaba previsto que aparecese o Tomo III.

Tamén se publican: DOCUMENTOS INÉDITOS PARA LA HISTORIA DE PONTEVEDRA, que aparecen baixo a autoría xeral da Arqueológica, D. Casto prefire manter o anonimato.

Impúlsase a recuperación da memoria de grandes personalidades relacionadas con Pontevedra, como por exemplo, Frei Martín Sarmiento. Por eso, non é raro que o Museo de Pontevedra sexa un referente sobre todo o relacionado co sabio bieito. O Museo ten un acopio de documentación sobre Sarmiento.

Aparecerá un tomo I de José Millán sobre Notas Históricas - Varones Ilustres de Pontevedra.

Entre 1910 e 1911 xurde un conflicto coa Deputación por negarlle á Arqueológica a concesión para o seu uso duns locais. Por eso, a 31 de decembro de 1911, aparece José Casal como presidente de dita institución e D. Casto figura como vicepresidente. No ano 1912 morre Casal e D. Casto pasará a ser Presidente en funcións ata o día da súa morte o 8 de abril de 1937. Durante esa época non se promoven reunións periódicas, non hai actas. Nese ano do pasamento de D. Casto, José Millán e López de la Ballina disolven a Arqueológica e inclúenna no Museo. Entre outras cousas por eso, Filgueira Valverde di que a Arqueológica era o alter ego de D. Casto Sampedro y Folgar.

Importantes datas a ter en conta e que se relacionan coa vida intelectual e científica de D. Casto:

- 1894, xurde en Pontevedra a Sociedad Arqueológica, D. Casto alma pater.

- 1906, fúndase na Coruña a Real Academia Galega (en 1905 fora ideada na Habana), D. Casto foi académico fundador.

- 12/10/1923, crease o Seminario de Estudos Galegos, nunha excursión de estudos e de reafirmación galega no Castro de Ortoño, o discípulo de D. Casto, Xosé Fernando Filgueira Valverde será socio fundador e unha das súas "alma mater".

- 30/12/1927, auspiciado pola Deputación Provincial, nace o Museo de Pontevedra, continuador do inmenso labor da Arqueológica. D. Casto será o seu primeiro director, e un mociño intelectual, Filgueira Valverde, será o primeiro secretario técnico.

- 10/08/1929 inauguración do Museo de Pontevedra. O día da Peregrina (16 de agosto dese ano) abriría as súas portas ao público. Á morte de D. Casto, Álvarez Limeses pasaría a ser o director accidental e en 1940, vemos como novo director a Filgueira Valverde, que permanecería no cargo ata 1986. A partires desa data, ocúpase da dirección un discípulo directo de Filgueira e indirecto de Sampedro, non é outro que o conferenciante desta interesante exposición da que reflectimos estas notas, Xosé Carlos Valle Pérez.

Rematamos subliñando a visión de futuro de D. Casto Sampedro y Folgar, cómpre coñecer a súa extraordinaria persoa e o seu inmenso labor, que perdura no Museo de Pontevedra, grazas aos seus grandes díscipulos e continuadores.

sábado, 15 de octubre de 2011

UNHA VISITA AO MOSTEIRO DE SANTO ESTEVO DE RIBAS DE SIL












O 17 de maio de 2011, un grupo de catequistas da parroquia Santa Baia de Arealonga de Vilagarcía de Arousa fixemos unha interesante visita ao Mosteiro benedictino de Santo Estevo de Rivas de Sil, despois de teres estado na capital da provincia, a fermosa cidade de Ourense. Tanto o mosteiro como o entorno onde está situado son algo extraordinario. Riqueza paisaxística, artística e histórica á que deseguido nos imos referir nesta sinxela reportaxe. Pero, antes de nada, recomendamos a todos visitar este fermosísimo enclave da nosa querida Galicia, nai e señora.
O mosteiro está situado na actual parroquia homónima do Concello de Nogueira de Ramuín, nunha zona onde conflúen os ríos Miño e Xil. Unha natureza privilexiada de frondosos bosques de castiñeiros, acariñados polo pai Miño e o caudaloso Sil, para facer certo o refrán de que o Miño leva a sona e o Sil o caudal. Preto do famoso canón do Sil e na histórica Ribeira Sacra, chea de tesouros artísticos na forma de innumerables e sorprendentes mosteiros. Paralelamente, atopamos típicos lugares onde as vides e as cortizas das abellas ascenden polos montes enriba, en ladeiras empinadas e características. Podemos dicir que son terras fértiles que manan leite, viño e mel. Todo o mundo debera coñecer e gozar desta comarca da Galicia profunda, tan fermosa e tan descoñecida; quizais agora menos.
"Nos tempos de San Martiño de Dumio (s. VI) prodúcese unha espléndida floración relixiosa nos vales dos ríos ourensáns (Arnoia, Avia) e especialmente Miño-Sil" na chamada Ribeira Sacra como se pode comprobar en documentos do século XII.
O primeiro documento referente ao mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil e do século X. "Trátase dun privilexio outorgado no ano 909 polo rei Ordoño II, a petición do conde Gutierre Meléndez e de Franquila, primeiro abade coñecido do mosteiro".
"A tradición asegura que foi o mosteiro de Santo Estevo refuxio de nove santos bispos (de Ourense, Iria, Coímbra e Astorga) e de aí que o seu blasón leve nove mitras".
Santo Estevo chegou ser o centro da "Rivoyra Sacrata". Moitas marabillas de todo tipo ofrécenos esta fermosísima comarca ourensá, que todos deberamos coñecer e admirar.

MÁIS INFORMACIÓN

- Diccionario Enciclopédico Galego Universal. T. 45, p. 19.

- Gran Enciclopedia Gallega. Tomo 22, p. 204.

- http://www.ourense.com/santo-estevo-de-ribas-de-sil/

- www.turgalicia.es/sit/ficha_datos.asp?crec=5216&ctre=1212&cidi=E">