Filgueira
Valverde dedícalle íntegro seu Cuarto
Adral
ao seu querido e admirado Castelao
Disque que o mestre,
avogado e escritor Xosé Núñez Búa (1903-1981), intelectual galeguista exiliado
en Arxentina, dicía que Castelao
(1884-1950) referíase a Xosé Filgueira Valverde (1906-1996) como o “papán”
e outros chamábanlle o “camaleón” e o propio Núñez Búa na súa obra Revoeira (1971) cualifica ao irmán e
profesor Filgueira como “cambia chaquetas”. Ata onde eu chego, parécenme apelativos impropios ou cando
menos, inxustos. Certamente, unha
guerra civil, divide familias, separa amizades, causa estragos materiais, pero
tamén morais e é causa de sufrimento, de dor polas inxustas arbitrariedades
e pola cruenta, cruel e fratricida violencia. Produce grandes feridas moi difíciles de curar e de cicatrizar. Da
lugar a resentimentos e a todo tipo de desquites, que doutro xeito e noutras
circunstancias non se deran producido. O propio Castelao comentou que se
chegara a encontrar con Vicente Risco (claro está, despois dos acontecementos
de 1936), o primeiro que faría, sería
darlle unha labazada para despois fundirse con el nunha forte aperta; un
intenso abrazo foi o que Castelao lle dou a Otero Pedrayo cando se topou con el
cara finais dos anos 40 do pasado século en Bos Aires, ademais das grosas
bágoas que os dous amigos verteron. Esa
foi a crueldade da nosa Guerra Incivil, plantou un muro infranqueable entre
amigos e irmáns de outrora.
Amigos e admiradores
devotos de Castelao como foron Francisco Xavier Sánchez Catón (1891-1971) e Xosé
Filgueira Valverde contribuíron xenerosa
e desinteresadamente á publicación, impresión e distribución da magnífica
primeira edición do álbum Nós do
irmán Castelao e fixeron todo o posible para manter viva a memoria do ilustre
rianxeiro. Filgueira foi o artífice de
que a maior parte da obra de Castelao non se dispersara nin se perdera e no
Museo de Pontevedra, o Museo de Filgueira, foise gardando, almacenando dita
obra e cando se produzo a oportunidade, dala a coñecer e a valorar; a maior parte da valiosa obra do rianxeiro
pode hoxe contemplarse nas salas dedicadas ao querido Castelao no Museo
pontevedrés, xa que o irmán Daniel
manifestou o desexo de que a súa obra se conservase aí, na súa querida
Pontevedra, Meu Pontevedra!
Filgueira Valverde
xestionou a aportación de compensacións económicas a Virxinia Pereira Renda
(1884-1969), viúva de Castelao e ás súas irmás Xosefina (1897-1974) e Tereixa (1900-2000)
pola cesión e pola instalación da obra de Daniel no Museo de Pontevedra, onde
hoxe no VI Edificio, chamado Castelao, podemos contemplar e gozar da súa obra.
Filgueira
Valverde dedicoulle integramente o tomo IV
de Adral ao seu benquerido e admirado
Castelao. Sánchez Cantón e Filgueira Valverde foran dous amigos,
dous irmáns pontevedreses, do ilustre e
inmortal rianxeiro.
O erudito profesor Xesús
Alonso Montero (1928) comentoume (12/06/2024) que Castelao salvoulle a vida a
Sánchez Cantón no Madrid republicano asediado polas tropas franquistas. Á fin,
Castelao, Sánchez Cantón e Filgueira tiñan sido grandes amigos que unha absurda
guerra (todas as guerras son iguais de absurdas) e unha arbitraria, terrorífica
e cruel ditadura separaron para sempre. Aínda que, polo menos, por parte de Filgueira Valverde, sempre
houbo admiración e grande agarimo cara Castelao e a súa obra.
E consta que Filgueira
Valverde foi sempre coherente e consecuente coas súas ideas e propias
conviccións, tal como nos manifestaba Francisco Fernández del Riego (1913-2010)
en 1998 e nese mesmo ano, Antonio Fraguas Fraguas (1905-1999) declarábanos que Filgueira Valverde “non foi traidor nunca”
e sempre foi constante na súa fidelidade e no seu amor a Galicia e á lingua
galega, que inspiran a súa vida e a súa magna obra, alguén chegou a dicir e a
titular que Filgueira era o “home que máis sabía de Galicia”, por iso convén
coñecer ben a Filgueira Valverde e non tratalo de desfigurar e dar unha imaxe
falsa e interesadamente alterada e descontextualizada por prexuízos políticos e
ideolóxicos. Hai que intentar
aproximarse ao máximo á verdade histórica e non manipulala por conveniencias
partidistas e sectarias e bendito “papán”, oxalá houbera moitos papáns como el.
